شیر فلکه کشویی از جمله شیرهایی است که برای قطع و وصل جریان استفاده می شود . این نوع شیرها دارای فلکه ای هستند که با چرخش آن بصورت پاد ساعتگرد و ساعتگرد عمل باز و بسته شدن انجام می شود .شیر کشویی یک شیر مسدود کننده است که برای دو حالت باز یا بسته مناسب می باشد. شیر فلکه کشویی دارای نشیمنگاه است که زبانه شیر روی آن می نشیند و مسیر عبور سیال را سد می کند. شیر کشویی را می توان به صورت دستی از طریق فلکه یا آچار مخصوص و یا به وسیله یک محور باز و بسته نمود. باز و بسته کردن شیر به صورت خودکار از راه مکانیزم نیز مخصوص امکان پذیر است و برای استاندارد بستن شیر، موافق جهت عقربه های ساعت است. شیر فلکه ها ابزاری هستند که در صنعت با توجه به موقعیت و نحوه عمل شیرفلکه ها مورد استفاده قرار می گیرند. مهمترین استفاده شیر فلکه قطع یا ایجاد جریان سیال در درون لوله می باشد .یک شیرفلکه ایده آل ، شیرفلکه ای است که سیال را با کمترین مقاومت و ایجاد کمترین افت فشار از خود عبور دهد و به بیان دیگر در وقت لازم از عبور سیال به هر صورت از داخل خود جلوگیری کند. گاهی اوقات جهت تنظیم جریان سیال نیز شیرفلکه مورد استفاده قرار می گیرند که این عمل با تغییر مسیر حرکت و با کمی مقاومت صورت می پذیرد در بعضی مواقع نوع بخصوصی از شیرفلکه ها که به طور اتوماتیک باز و بسته می شوند و از بروز اتفاقات جلوگیری می کنند در صنعت بکار می روند.
شیر کشویی پنوماتیک جزو شیرهایی محسوب می‌شود که در لوله های انتقال سیالاتی همچون آب مورد استفاده قرار می گیرد. شیر کشویی پنوماتیکی شیر تنطیمی نیست بلکه شیر قطع و وصل جریان سیال است. در واقع این شیر یا سیال را به طور کامل عبور می دهد و یا مانع از عبور جریان سیال می شود. درزمان عبور سیال کشو یا دیسک موجود درون شیر کشویی از مدار به طور کامل خارج شده و مسیر را جهت عبور سیال باز می کند ولی در حالتی که کشو عمود بر خط لوله قرار بگیرد مسیر عبور جریان به طور کامل قطع خواهد شد. اگر از شیر کشویی پنوماتیک به عنوان شیر تنظیمی استفاده شود، برخورد سیال با کشو موجب ایجاد ارتعاش درون آن شده و کشو فرسوده خواهد شد. سیال عبور داده شده از درون سیستم نباید دمای بالاتر از 80 درجه سانتی گراد داشته باشد. شیرهای کشویی در صنایع مختلفی همچون نیروگاه ها، پالایشگاه ها، مجتمع های پتروشیمی، تاسیسات دریایی، پروژه های آبرسانی و کارخانجات مختلف صنعتی بسیار پرکاربرد هستند. قیمت شیر کشویی بر اساس مدل آن متفاوت است.
شیر فلکه کشویی از اجزای متفاوتی ساخته می شوند که اصلی ترین بخش های شیر کشویی عبارتند از :
- دستگیره
- ساقه
- بانت
- بدنه
- دیسک
- سیت
دستگیره:
این بخش از شیر که بالاترین قسمت شیر کشویی می باشد وظیفه فرستادن دستور جهت باز و بسته کردن شیر را دارد و اپراتور با این قسمت می تواند اقدام به باز و بسته کردن شیر کند . دستگیره ها دارای انواع مختلفی می باشد که می توان به صورت گیربکسی ، برقی پنوماتیکی و دستی باشد .
ساقه :
این بخش از شیر کشویی با نام Stem نیز شناخته می شود و میله ایی می باشد که از یک سمت به دستگیره و از سمت دیگر به دیسک متصل می باشد که نقش انتقال فرمان جهت باز و بسته شدن از دستگیره به دیسک را ایفا می کند .
دیسک :
دیسک یا disk نقش اصلی قطع و وصل سیال را دارد و با حرکت خطی خود به سمت بالا و یا پایین می تواند مانع عبور سیال و یا اینکه اجازه عبور را به سیال بدهد .
سیت:
این قسمت برای جلوگیری آببندی مورد استفاده قرار میگیرد که با نام seat نیز شناخته می شود که می تواند از جنس های متفاوتی از جمله EPDM و NBR باشد و می تواند از آلیاژ فلز باشد و با توجه به میزان خوردگی و نوع سیال آن انتخاب می شود .
بانت :
قسمت فوقانی بدنه شیر کشویی را bonnet می گویند که برای تعمیرات بخش های داخلی شیر کشویی ، می توان این قسمت را که به وسیله پیچ ومهره به بدنه اصلی متصل است را باز نمود وجهت تعمیرات اقدام نمود .
بدنه :
قسمت اصلی ظاهری شیر را body نیز می نامند .
آلیاژ شیر فلکه کشویی:
شیر فلکه کشویی می تواند دارای آلیاژهای متفاتی باشد که با توجه به پروژه و مقدار دما و فشار سیال و همچنین نوع سیال و میزان خورندگی آن انتخاب شود.
شیر فلکه کشویی می تواند در آلیاژهای زیر تولید گردد :
– آلیاژ برنجی
از آلیاژ برنج و برنز برای شیرفلکه کشویی در آب رسانی ساختمان ها که دارای فشار و دمای بالایی نمی باشند استفاده می شود . نوع اتصال شیرآلات برنجی و برنزی به صورت رزوه ای بوده و اغلب به صورت توپیچ می باشند .
اغلب شیرآلات کشویی برنجی در سایزهای پایین و عموما تا سایز 4 اینچ استفاده می گردند.
– آلیاژ چدنی
از شیر کشویی چدنی برای سیستم های موتورخانه تاسیسات و بخش یوتیلیتی پروژه های صنعتی استفاده می شود . نوع اتصال شیرآلات چدنی به صورت فلنجدار می باشد که با وجود دو عدد فلنج می توان شیر کشویی را در مسیر لوله کشی قرار داد .
بر خلاف نوع برنجی ، شیر چدنی دارای سایزهای متفاوتی می باشد که اغلب از سایز 2 اینچ الی 16 اینچ موجود می باشد .
– آلیاژ فولادی
از آلیاژ فولاد اغلب برای پروژه های صنعتی و هنگامی مقدار دما و فشار سیال بسیار بالا باشد ، استفاده می گردد و از شیرکشویی فولادی می توان جهت سیالاتی نظیر بخار ، نفت و پتروشیمی نیز استفاده کرد .
– آلیاژ استنلس استیل
از آلیاژ استنلس استیل برای پروژه هایی استفاده می شود که مقدار خوردگی موضعی بالایی داشته باشند و یا اینکه برای پروژه هایی مانند صنایع غذایی و مواد بهداشتی ، داروسازی و... استفاده می شوند .
آلیاژ استنلس استیل در دو گرید رایج 304 و 316 موجود می باشد که دارای تفاوت هایی از نظر مقدار مقاومت در برابر خوردگی می باشد .
فشار کاری شیر فلکه کشویی چدنی:
شیرفلکه های کشویی چدنی موجود در بازار ایران در برند های مذکور عموما و به صورت رایج در دو فشار 10 اتمسفر و 16 اتمسفر تولید می شوند . تفاوت این دو نوع از شیر دروازه ای در تحمل فشار آن ها می باشد و همچنین در سایزهای بالاتر جای سوراخ های روی فلنج آن ها نیز متفاوت می باشد .
